ایران و عربستان نگرانی‌های مشترکی دارند

آرمان ملی آنلاین - علیرضا پورحسیــن: سید‌ابراهیم رئیسی، شامگاه شنبه در گفت‌و‌گوی تلفنی با هیثم بن طارق، سلطان عمان با اشاره به اینکه سابقه برادری دو ملت و پیشینه دوستی دو دولت آن‌ قدر ریشه‌‌دار و مستحکم است که تحولات منطقه‌‌ای و بین‌المللی هیچ‌گاه نتوانسته آن را تضعیف کند، تاکید کرد: تعاملات تهران و مسقط با سطح قابل انتظار فاصله دارد؛ لذا باید در نخستین فرصت برنامه جامع گسترش روابط اقتصادی دو کشور زیر نظر کارشناسان دو طرف تنظیم شده و با تایید سران دو کشور اجرایی شود. رئیس افزود که تعامل، گفت‌وگو، رایزنی و هم‌اندیشی با همسایگان در موضوعات و مسائل مهم منطقه، اولویت دیپلماسی دولت سیزدهم خواهد بود. سلطان عمان نیز با قدردانی از موضع رئیسی درباره تعامل سازنده با همسایگان به‌عنوان اولویت سیاست خارجی دولت آینده ایران،‌ اضافه کرد که اعتماد سیاسی متقابل از مهم‌ترین عوامل نزدیکی تهران و مسقط است و نزدیکی هرچه بیشتر روابط دو کشور در راستای تامین منافع کل منطقه را با جدیت دنبال خواهد کرد. این صحبت‌ها در حالی مطرح می‌شود که از یک سو گفت‌و‌گوهای خوبی میان ایران و عربستان در ماه‌های اخیر شکل گرفته است که می‌تواند گره‌گشای معضلات خاورمیانه باشد. مشخصا طی کردن این مسیر از سوی دولت سیزدهم نیز ضروریات و مقدماتی دارد که بدون توجه به آن‌ها ناموفق خواهد ماند. در راستای بررسی این مساله آرمان ملی گفت‌و گویی با مهدی ذاکریان، تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی داشته است که متن آن را می‌خوانید.
مقدمات و ضروریات ایجاد روابط حسنه با همسایگان چه مواردی است که دولت سیزدهم باید به آن‌ها توجه کند؟
ایجاد رابطه و تقویت همکاری با کشورهای مسلمان و همسایه امری است که حتی در قانون اساسی ایران به آن اشاره شده و بر آن تاکید شده است. مشخصا مقدمه و لوازم ارتباط گیری با کشورهای همسایه اجتناب از هر نوع رفتاری است که مخل روابط صمیمانه با کشورهای منطقه است و این امر باید مبنی قرار گیرد. احترام به حاکمیت ملی کشورها، احترام به تمامیت ارضی و مرزهای موجود، احترام به فرهنگ و باورهای کشورها از جمله مواردی است که باید مدنظر قرار گیرد. آنچه که در روابط بین‌الملل به‌عنوان اصول و عرف در و رابط خارجی مورد پذیرش قرار گرفته است، باید با دقت بیشتری نسبت به همسایگان رعایت شود تا روابط مختل نشود. این اصول مقدمات هستند و برای داشتن روابط بهتر نیازمند اعتمادسازی نیز هستیم.
ایران در قبال رفتارهای به ندرت تند کشورهای همسایه علیه خود، چگونه باید عمل کند؟
ادعاها در‌خصوص ایران اگر به حالتی که نقض حاکمیت ملی ایران باشد، مشخصا شکل دیگری به خود می‌گیرد. در سال‌های اخیر نمونه واضح آن ادعای صدام در قبال برخی مناطق ایران بود و امارات نیز بعضا در‌خصوص جزایر ایرانی ادعاهایی مطرح کرده است. این ادعاها مسالمت‌آمیز نیست و باید مقابل این ادعاهای غیر‌حقوقی و دروغین مسیرهای حقوقی را در پیش گیرد. کشورهایی که چنین ادعاهایی را مطرح می‌کنند، معمولا کشورهای آرام و متعادلی نیستند. این کشورها روند خود را با دخالت در امور همسایگان آغاز می‌کنند و بعد مسائل سرزمینی را مطرح می‌کنند. ایران برای مقابله با این ادعاها در ابتدا باید اقتدار ملی خود را حفظ کند و اقتدار ملی زمانی به‌دست می‌آید که ایران از نظر سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و نظامی قدرتمند باشد. کشورهای فقیر معمولا مقابل بازیگران عرصه بین‌الملل نمی‌توانند به‌خوبی عمل کرده و پاسخ مناسب دهند. اگر در ایران این شرایط وجود داشته باشد، سبب می‌شود تا دیپلماسی ما قدرتمند شود. زمانی که ایران با اقتدار به بازیگران سیاه بگوید که از طریق دیپلماتیک قصد دارد تا پاسخگو باشد، طرف‌های مقابل مواجه می‌شوند که تاکید بر پاسخ دیپلماتیک به این معناست که در ورای آن میدان نیز وجود دارد. این به آن معنا نیست که دیپلماسی فدای میدان شود، بلکه به این معناست که گفت‌و‌گو به‌گونه‌ای مقتدرانه شکل می‌گیرد که منافع کشور را تامین کند.
امروز می‌توان با توجه به تحولات ایجاد شده در منطقه امیدوار بود تا روابط ایران و عربستان بهبود یابد؟
ما پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز تجربه روابط حسنه با عربستان سعودی را داشته ایم و این امر امروز نیز محال نیست. در دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی، شاهد دوره طلایی روابط ایران و عربستان بودیم که منج به عقد قرارداد امنیتی میان دو کشور شد. این روابط تا حدی صمیمانه شد که در شورای همکاری خلیج فارس، عربستان اجازه نداد تا بندی به بیانیه پایانی این نشست در خصوص جزایر سه گانه ایرانی به نفع امارات صادر شود. به صورت سنتی در شورای همکاری خلیج فارس همواره به این موضوع پرداخته می‌شد، اما در آن سال عربستان مانع این امر شد. این نشان می‌دهد که روابط فیمابین می‌تواند حسنه و در بالاترین سطح باشد. هر دو کشور مسلمان هستند، پیامبر مشترک و کتاب واحد دارند و نقاط اشتراک زیادی دارند. امروز ایران و عربستان در حوزه اقتصادی، صادرات نفت و محیط زیست نگرانی‌های مشترکی دارند و این اشتراکات می‌تواند زمینه همکاری را آغاز کند. امروز ایران و عربستان هر دو درخصوص جهان اسلام نیز نگرانی‌هایی دارند که یکی از آن‌ها بیت‌المقدس است که نمی‌خواهند این پایتخت جهان اسلام از بین برود. باید سعی کرد به این نقاط اشتراک توجه کرد و این نقاط اشتراک را پر‌رنگ‌تر کرد. نباید فراموش کرد امروز دو علت سبب شد تا ایران و عربستان از یکدیگر دور شوند؛ نخست رادیکال‌های داخل ایران بودند که به سفارت عربستان حمله کردند و با حرکت اشتباه خود سبب شد تا تندروهای عربستانی نیز از این اقدام سوءاستفاده کرده و فضا را علیه ایران مخدوش کنند. معترضان ایرانی می‌توانستند از طریق مجامع حقوقی اعتراض خود را به شکل دیگری مطرح کنند و مشخصا نتیجه بهتری نیز حاصل می‌شد. دوم آمدن یک جریان تندرو در عربستان نیز سبب شد تا روابط ایران و عربستان مخدوش شود و مشخصا این جریان تندروی عربستانی قصد ایجاد اختلال در امضای برجام را نیز داشتند و در این عرصه به آمریکا فشار وارد می‌کردند. باید توجه داشت که موضوع سیاست خارجی موضوعی جناحی نیست بلکه یک امر ملی است و به همین علت دولت جدید نیز با توجه به قانون اساسی و همین منافع ملی و منافع ملت ایران باید عمل کند و مشخصا این رویه نیز ادامه پیدا خواهد کرد.