بهبود روابط با همسایگان در گرو اختلاف‌زدایی با قدرت‌های بزرگ

آرمان ملی آنلاین - علیرضا پورحسین: عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس روز گذشته با طرح ادعاهایی علیه دولت گفته است که آمریکا حاضر نیست محتوای برجام ۱۳۹۴ را بپذیرد و رئیس‌جمهور به مردم نگفته است که آمریکا برای تعهد خود برجام حداقلی و برای تعهدات ما برجام پلاس و برجام موشکی و منطقه‌ای را در مذاکرات وین آورده است. ذوالنوری همچنین مدعی شده رئیس‌جمهور به مردم نگفته است که بیانیه پایانی وزرا ۱+۵ این است که ما باید در مناسبات امنیتی منطقه با آمریکا همکاری کنیم و این یعنی پذیرش برجام منطقه‌ای. به مردم نگفتید شرطی که برایتان گذاشتند که اگر بیانیه را نپذیرید همه چیز منتفی است؛ یعنی باید با دغدغه‌ها و علایق اروپا و آمریکا در مورد کشورهای منطقه همکاری کنیم. ذوالنوری کشورهای عرب منطقه را با ادبیاتی تحقیرآمیز و تنها چند ساعت پس از آنکه سیدابراهیم رئیسی اولویت دولت خود را بهبود روابط با همسایگان مطرح کرد، مرتجع نامید و گفت که بر اساس توافق فوق، ایران باید نوکری کشورهای مرتجع عرب‌ را بکند و خواسته‌های آنها را تأمین کند. اینکه بگویید دولت یازدهم و دوازدهم کار خودش را کرد؛ یعنی اینکه در آخرین نفس طوق بندگی کشورهای مرتجع عربی منطقه را به گردن مردم بیندازید و بروید و بعدا بگویید ما کارمان را کردیم، اما بعدی‌ها که آمدند نتوانستند. در راستای بررسی این صحبت‌ها و چگونگی روابط ایران و کشورهای عربی در آینده نزدیک، «آرمان ملی» گفت‌و‌گویی با دیاکو حسینی، مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری داشته است که در ادامه می‌خوانید.
آیا واقعا کشورمان پیشنهادهایی را از طرف‌های برجام پذیرفته که ایران را در مقابل کشورهای عربی متعهد به اقدام خاصی می‌کند؟
مشخصا این ادبیات که در مجلس به کار رفته است، در سیاست خارجی ایران جایگاهی ندارد. این اتفاق می‌افتد که برخی کشورهای غربی، مواضع کشورهای عربی را حین تنظیم روابط با ایران در نظر می‌گیرند و بر این تاکید شده است که ایران باید روابط صلح‌آمیزی با کشورهای منطقه داشته باشد. باید توجه داشت که اگر آنها چنین مطالبه‌ای داشته‌اند کاملا بی‌معناست، به این علت که ایران همواره خواستار روابط خوب با کشورهای منطقه خاورمیانه بوده است. مشخصا ایران بیش از اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها علاقه دارد روابط خود را با همسایگانش بهبود بخشد. در همین راستا بعید به نظر می‌رسد چنین ادبیات تحقیرآمیزی وارد مذاکرات ایران در وین شده باشد. مشخصا همواره زیاده‌خواهی‌هایی در مذاکرات وجود داشته است تا روابط ایران در منطقه را به سمتی خاص هدایت کند اما مشخصا دولت ایران هیچ‌گاه زیر بار این خواسته‌ها نرفته است. ایران همواره این فشارها و زیاده‌خواهی‌ها را با قاطعیت رد کرده است. ایران همواره در مقابل این فشارها باز هم با در اختیار گرفتن ابزارهای دیپلماتیک، طرح‌هایی همچون طرح صلح هرمز یا پیمان عدم‌تجاوز منطقه‌ای را پیشنهاد کرده است. دولت دوازدهم در بازتعریف روابط خود با کشورهای منطقه به مراتب خلاقانه‌تر برخورد کرده است و به همین علت جایی برای درخواست‌های غیرمنطقه‌ای غربی‌ها از ایران نگذاشته است. مشخصا این ادبیات که درمجلس مطرح شده است که ایران قرار است نوکری کشورهای عربی را بکند، موضوعیت ندارد.
اساسا دولت سیزدهم در راستای ارتباط‌گیری موثر و بهبود روابط با کشورهای منطقه چه سیاستی را باید در پیش گیرد؟
به‌نظر می‌رسد دولت سیزدهم نیز مسیری متفاوت از دولت دوازدهم را در خصوص کشورهای منطقه در پیش نخواهد گرفت. این به آن معناست که دولت سیزدهم نیز گفت‌و‌گوهای منطقه‌ای با کشورهای عربی و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را ادامه می‌دهد. اگر قرار باشد روابط منطقه‌ای را اولویت خود قرار داده و به سمتی دوستی با کشورهای همسایه پیش رویم، باید به تنش‌های زائدی که با کشورهای عربی به‌وجود آمده است، پایان دهیم و راه‌حلی را برای کنار زدن بلندمدت اختلافات با همسایگان و به‌خصوص عربستان سعودی بیابیم. بهبود روابط ایران و عربستان می‌تواند پایه‌گذار بهبود روابط ایران با سایر کشورهای عربی و منطقه باشد. امروز در عراق، یمن و لبنان بن‌بست‌هایی به وجود آمده است که مشخصا با حل شدن اختلافات میان ایران و عربستان بسیاری از این بن‌بست‌ها نیز حل‌و‌فصل خواهد شد. این عقلانیت در دولت سیزدهم مشاهده می‌شود تا مشکلات خود را با کشورهای همسایه حل کند؛ به‌خصوص در این برهه زمانی که مذاکرات وین در جریان است می‌توان به بهترین شکل روابط را با همسایگان بهبود بخشید. اقدام دیگر برای بهبود روابط ایران و کشورهای عربی این است که امروز ایران تنش‌ها را از روابط خود با قدرت‌های بزرگ جهان از میان بردارد. مشخصا رابطه ایران با کشورهای منطقه را نمی‌توان منفک از روابط ایران با قدرت‌های جهانی کرد. این امکان تفکیک یک تصور اشتباه است؛ زیرا این ارتباطات به یکدیگر پیوند خورده‌اند. اگر در آینده تنش میان ایران و غرب یا آمریکا به‌وجود آید تمام تلاش‌های دولت سیزدهم درراستای بهبود روابط با کشورهای همسایه نیز بر هم خواهد خورد و موج مشکلات ایران و غرب را به منطقه نیز سرریز خواهد کرد و مجددا تمام روابط مخدوش می‌شود. بنابراین راه بهبود روابط با همسایگان از اختلاف‌زدایی با قدرت‌های بزرگ عبور می‌کند.
با توجه به موارد ذکر‌شده در کوتاه‌مدت احتمال بهبود روابط ایران و عربستان وجود دارد؟
گفت‌و‌گوهای ایران و عربستان همچنان ادامه دارد و اطلاعات جزئی در خصوص آن تاکنون افشا نشده است. باید توجه داشت که گفت‌و‌گوهای دو کشوری که رقابت زیادی با یکدیگر دارند، هر مرحله سختی‌های خاص خود را دارد و شاید حتی در آخرین مرحله نیز گره بخورد. مجموعا با توجه به اینکه تنش‌ها در سوریه و یمن کاهش یافته است و با توجه به اینکه فشارهای ترامپ علیه ایران شکست خورده، امروز شرایط بهتری برای تنش‌زدایی میان ایران و عربستان وجود دارد. امروز بهترین موقعیت برای بهبود روابط ایران و عربستان است و به نظر می‌رسد پیشرفت‌های خوبی نیز در مذاکرات به‌وجود آمده است.