احتمال احیای برجام در سال 2022 زیاد است

آرمان ملی آنلاین - علیرضا پورحسین: مذاکرات برجامی در خصوص رفع تحریم‌ها و بازگشت همه طرف‌ها به اجرای تعهدات‌ شان در برجام بار دیگر از روز گذشته در وین از سر گرفته شد. مذاکراتی که به نظر می رسد مولفه‌های تاثیرگذار بر آن کاملا متفاوت با آن دور از مذاکرات باشد که منجر به توافق سال 2015 شد. خروج یک جانبه دونالد ترامپ از برجام و خساراتی که این تصمیم بر پیکره برجام و تلاش بین المللی برای حل موضوع هسته‌‌ای وارد کرد بیش از حد تصور به بی ‌اعتمادی ایران برای بازگشت به این توافق دامن زد. بی اعتمادی که به نظر می رسد همچنان مهم ترین مانع در مسیر احیای برجام باشد. در این میان هیات مذاکره کننده ایران برای اولین بار متشکل از چند معاون وزیر در بخش ‌های مختلف سیاسی و اقتصادی است که به گفته مقامات ایرانی از جدیت موضوع رفع تحریم‌ ها حکایت دارد. مشخصا آن‌چه در این دور مذاکرات بعد از مدت‌ها وقفه حائز اهمیت است، نشان دادن اراده سیاسی کشورهای عضو برجام برای بازگشت به این توافق و اجرای تضمین شده تعهداتشان است. در راستای بررسی این مساله «آرمان ملی»گفت و گویی با حسن بهشتی پور، تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی داشته است که می‌خوانید.
دور نخست مذاکرات وین را در راستای احیای برجام چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در جلسه روز گذشته احیای برجام در وین بیشتر جنبه ارزیابی از مواضع داشته است تا طرفین یکدیگر را ارزیابی کنند. براساس مواضعی که طرفین اعلام کرده‌اند، در اوج بی اعتمادی کشورها وارد این رایزنی‌ها شده‌اند و به همین علت مشخصا در کوتاه مدت نمی توان استنباط خاصی از مذاکرات احیای برجام داشت. گفت‌وگوها برای دستیابی به راهکار مشترک است و مشخصا طبق موضع‌گیری‌های معاون سیاسی وزارت خارجه، اختلاف نظرها زیاد است و باید مواضع چکش کاری شود. هر یک از طرفین انتظاراتی دارند و مشخصا به همین علت مذاکرات سخت و نفس‌گیری در پیش خواهیم داشت. باید منتظر ماند و مشاهده کرد که آمریکا تا چه میزان به تعهدات خود در چهارچوب برجام پایبند خواهد بود و چه‌میزان از نقض عهدهای خود را در راستای احیای برجام بار دیگر به آن ها متعهد می‌شود. توافق موقت پس از تعریف از سوی طرفین نیز در صورتی که مشخص و منظم باشد می‌تواند گزینه خوبی باشد. اقدام در مقابل اقدام نیز می‌تواند راهکار خوبی باشد تا وارد مرحله بعد شویم.
این باور که برجام دیگر قابل احیا نیست تا چه میزان به واقعیت نزدیک است؟
چنین اظهارنظری دور از واقعیت است و نمی توان این تفکر را سنجیده قلمداد کرد. یرجام هنوز از بین نرفته است و هر گفت و گویی که امروز در وین انجام می‌شود نیز در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک است. این که گفته می شود مذاکرات صرفا برای لغو تحریم‌هاست، این نیز زیرمجموعه برجام است. مداکرات اساسا در راستای احیای برجام است و ایران از این طریق منتفع می شود. امروز اگر منکر برجام شویم، عملا تمامی اقداماتی که ایران در این سال ها انجام داده، زیر سوال می رود. در این مسیر طرفین باید از بخشی از خواسته‌های خود بگذرند تا تفاهم شکل گیرد و به نقطه مشترک برسند
رویکرد طرفیـــن در مسیــر مذاکرات بر چـــه مولفه‌هایی استوار است؟
رویکرد ایران این است که همه تحریم‌ها لغو شود، طرفین تضمین دهند و خسارت وارد شده به ایران نیز جبران شود. این نهایت مواردی است که ایران از آمریکا می‌خواهد. طرف‌های غربی نیز تعهدات کامل برجامی از ایران انتظار دارند و علاوه بر آن می‌خواهند تا ایران اجازه بازدید به تمام مراکز خود را به آژانس بدهد. آن‌ها از سوی دیگر انتظار دارند تا ایران به پروتکل الحاقی به صورت کامل متعهد شود. آن‌ها خواستار رایزنی در خصوص موارد غیربرجامی نیز هستند که از جمله آن ها موارد منطقه‌ای و دفاعی نیز است. بنابراین طرفین حداکثر انتظارهایی دارند که در طول مذاکرات وین این خواسته‌ها تعدیل می‌شود و به نقطه‌ای مشترک می‌رسند که پس از آن می‌توان امیدوار بود تا توافق شکل گیرد. مولفه‌های تاثیرگذار خواسته‌های نهایی و تاکیدی طرفین است. در این میان موضع سایر کشورها نیز در خصوص برجام تاثیرگذار است. برای مثال امروز شاهد هستیم که چین درحال گره زدن توافق‌های مربوط به خلع سلاح‌های کشتار جمعی به این مذاکرات است و روسیه نیز خواسته‌های خاص خود را دارد و به این شکل هر یک از طرفین منافع خود را در مذاکرات دنبال می‌کنند. نباید فراموش کرد که مولفه اصلی در شکل گیری توافق، اراده ایران و آمریکاست و سایر موارد تاثیر کم‌تری در احیای برجام دارند. با این وجود این احتمال وجود دارد که در سال 2022 برجام احیا شود و توافق صورت گیرد. مشخصا به نفع ایران است که هر چه زودتر توافق صورت گیرد اما ایران باید مراقب باشد تا امتیاز بزرگی از دست ندهد. مذاکره محل جنگ فکرها، ایده ها و تخصص‌هاست. در دوره‌های گذشته مذاکرات دیدیم که طرف آمریکایی نیز گاهی وقت‌ها با 40-50 نفر در مذاکرات شرکت می کرد اما در مجموع تعداد هیأت مذاکره کننده مهم نیست بلکه بردن افراد متخصص اهمیت دارد تا بتوانند کمک کنند. باید دو طرف در جریان مذاکره به سمت هم حرکت کنند و از موضع قبلی خود کوتاه بیایند تا به یک نتیجه برسند. متنها اینکه درباره چه موضوعی کوتاه بیایند محل بحث است. در ابتدا دو طرف خط قرمزهای همدیگر را موضوع صحبت قرار نمی‌دهند بلکه درباره موضوعات قابل بحث صحبت می‌کنند و می‌توانند در این حوزه به یک توافق حدوسطی برسند. مذاکره هزار راه نرفته دارد و می شود بالاخره راه حل ها را پیدا کرد. در رابطه با تحریم‌ها رئیس جمهور آمریکا می‌تواند از حد اکثر اختیارات خود استفاده کرده و آن چه که از بعد از خروج ترامپ انجام گرفته به جای خود برگرداند. انچه مسلم است در روزها و هفته‌های آینده توجهات جهانی به‌سوی وین خواهد بود و باید به حل و فصل این معضل امیدوار بود.