آرمان ملی آنلاین - علیرضا پورحسین: در حالی که از روز گذشته بار دیگر مذاکرات هسته‌ای پس از تعطیلات سال نو میلادی از سرگرفته شد، واکنش‌ها در منطقه نیز حاکی از آن است که به نظر می‌رسد توافق در وین قریب‌الوقوع باشد. در همین راستا وزیر خارجه عربستان در یک نشست خبری با ایمن اصفدی، همتای اردنی خود گفته است که اگر ایران به نگرانی‌های ما درخصوص امنیت و ثبات منطقه اهمیت می‌دهد، ما به عنوان کشورهای عربی دستمان به سوی برادرانمان در ایران دراز است. برخی رسانه‌ها نیز در این میان عنوان کرده‌اند که وزیر خارجه عربستان اذعان کرده است که در خصوص فعالیت‌های بی‌ثبات کننده ایران در منطقه رایزنی صورت گرفته است. این در حالی است که مقامات ایران همواره تاکید می‌کنند خواستار حل اختلافات از طریق راه‌های مسالمت‌آمیز و گفت‌وگو هستند و برای ایجاد صلح و امنیت در منطقه تلاش‌های فراوانی کرده‌اند.در راستای بررسی آخرین تحولات پیرامون برجام و روابط ایران و عربستان، «آرمان ملی» گفت‌وگویی با جلال خوش‌چهره، تحلیلگر مسائل سیاسی داشته است که در ادامه می‌خوانید.
می‌توان امیدوار بود که در هفته‌های آینده توافق در وین نهایی شود؟
قرائن نشان می‌دهد که توافق در وین نزدیک است. این امر را می‌توان از چند مساله به خوبی فهمید. ایران اعلام کرده است که از خواسته‌های حداکثری عقب نشسته و آنچه که در 6 دور مذاکرات اولیه مورد توافق قرار گرفته است، با اندکی تغییرات پذیرفته است. در عین حال سخنگوی وزارت خارجه، وزیر امورخارجه و نماینده طرف‌های برجام نیز نسبت به رسیدن به توافق ابراز خوش‌بینی کرده‌اند که در گذشته این امر به صورت همزمان رخ نداده بود. از سوی دیگر مقامات عمانی یک بار دیگر پا پیش گذاشتند که کم‌تر مورد توجه قرار گرفت و همان دیدار عمانی‌ها با مقامات ایران نیز در راستای رسیدن به توافق در وین بود و در آنجا نیز پیام‌هایی رد و بدل شده است. مجموعا می‌توان پیش بینی کرد که توافق بسیار نزدیک است. از سویی یک دلیل دیگر نیز وجود دارد و آن این مورد است که مخالفان برجام در دوره دولت روحانی، حواشی ایجاد می‌کنند تا در صورتی که ایران نتوانست تمامی تحریم‌ها علیه خود را لغو کند، تقصیر را به گردن دولت روحانی بیندازد و از همین امروز نیز جوسازی را آغاز کرده‌اند که نمونه‌ای از آن انتشار فیلم دیدار جان کری با ظریف و حسین فریدون است. رسانه‌های نزدیک به این جریان نیز عنوان کرده‌اند، سنگی که در دوران روحانی در چاه انداخته شد، در حال خارج کردن آن از چاه هستیم. امروز آن‌ها باز هم نسبت به این توافق نگاهی خاص دارند و می‌خواهند آن را برای هواداران خود توجیه کنند.
ریشه این رویکرد در چه مواردی است؟
در سال‌های اخیر صرفا در شرایط سخت ایران مجبور شده که تعامل داشته باشد. این تعامل‌های محدود و کادربندی شده نیز کم‌تر آن نتایج مدنظر را به دنبال داشته‌اند. این اشتباه سبب شده تا رویکردمان نسبت به کشورهایی که به آن‌ها نیز نزدیک هستیم، امنیتی شود و نتوانیم بهره‌مندی اقتصادی داشته باشیم. اشتباه دیگر ما این بوده که نگاهمان به جهان سیاه و سفید بوده و مشخصا این نیز باید تغییر کند. مولفه موثر در این نگاه سیاه و سفید، ارتباط با آمریکا بوده و همین رویکرد صفر و صدی سبب شده تا حتی با همسایگان خود نیز رابطه خوبی نداشته باشیم. امروز دامنه نفوذ ایران در سوریه، لبنان، عراق، افغانستان و قفقاز به علت همین سیاست‌ها رو به کاهش است. نباید نگاهمان این گونه باشد که از هر کشوری که رابطه نزدیکی با آمریکا دارد، دور شویم. این رویه اشتباه است. نگاه ما در سیاست خارجی باید عرفی باشد و از نگاه ایدئولوژیک باید فاصله بگیریم. نگاه ما باید به همسایگان بر اساس منافع ملی باشد و این رویکرد منفعلانه را باید پایان دهیم. سیاست خارجی ایران نیاز به بازخوانی دارد. رویکرد ما درسال‌های گذشته سبب شده تا یک شریک نیز در همسایگی خود نداشته باشیم. امروز که نگاه ما به سمت شرق است نیز دست آوردی نداشته‌ایم و چین و روسیه ما را متحد خود نمی‌دانند. این رویکرد مشخصا باید پس از توافق در وین تغییر کند.
اظهارات وزیرخارجه عربستان مبنی بر تمایل به برقراری رابطه با ایران در این برهه زمانی چه علتی دارد؟
عربستان، امارات و سایر کشورهای عربی، همزمان با خروج نیروهای آمریکا از منطقه و تصویری که از خود در افغانستان به جا گذاشتند و تجربه خروج نسبی آمریکا از عراق، و اینکه دولت بایدن به سمت مهار اسرائیل و توافق با ایران گام برداشته است، به این نتیجه رسیده‌اند که مشکلاتشان را خودشان با ایران حل و فصل کنند و به این سمت نیز حرکت کرده‌اند. گفت‌وگوی مستقیم امارات با مقامات ایران از یک سو و اظهارات مقامات عربستانی از یک سوی دیگر به خوبی این امر را نمایان می‌کند. آن‌ها به خوبی می‌دانند در صورتی که ایران در وین به توافق برسد و بار دیگر به جامعه بین‌المللی بپیوندد، وضعیتی ایجاد می‌شود که دولت‌های عربی چاره‌ای جز تبعیت از آن را ندارند. به همین علت ریاض تمایل زیادی نشان داده است تا تنش‌ها در روابط خود با ایران را کاهش دهد. البته این به معنای عادی سازی روابط ایران و عربستان نیست. روند عادی‌سازی روابط ایران و عربستان مشخصا طولانی خواهد بود زیرا اختلافات فی مابین زیاد است. تمامی این موارد ریشه در آن دارد که تحلیل کشورهای عربی این است که در وین توافق حاصل می‌شود. البته نباید فراموش کرد که سیاست یک امر سیال است و در آن نمی‌توان پیش بینی قطعی درخصوص هر موضوعی کرد. زیرا وقایع غیرمنتظره می‌تواند فضای عمومی را تغییر دهد. در همین راستا امید است تا رسیدن به توافق در وین شاهد اتفاقات غیرمنتظره نباشیم.