گره مذاکرات در واشنگتن باید باز شود/ مسیر رسیدن به ریاض از واشنگتن عبور می‌کند

آرمان ملی آنلاین - علیرضا پورحسین: طبق اظهارات مقامات وزارت خارجه ایران، مذاکرات مربوط به احیای برجام بین طرف‌های مذاکره ‌کننده تا امروز بدون وقفه ادامه داشته است و صرفا مکثی در وین رخ داده اما رد و بدل کردن پیام‌ها از طریق هماهنگ‌ کننده گفت‌وگوها در حال انجام است. در همین راستا انریکه مورا به تهران سفر کرد تا در همین روند امور مربوط به مذاکرات پیش رود. سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در این خصوص گفته است که پیام‌ها به صورت مستمر بین ایران و آمریکا از طریق اتحادیه اروپا در حال رد و بدل شدن است. خطیب‌‌زاده با بیان اینکه لازم بود با توجه به پیشنهاد آقای بورل و استقبال آقای امیرعبداللهیان دیداری حضوری انجام شود، افزوده است که مورا در این سفر با آقای باقری مذاکره‌ کننده ارشد ایران در مذاکرات وین دیدار خواهند کرد. دیدارهایی که به گفته برخی کارشناسان شاید بتواند مسیر مذاکرات را تا حدودی هموارتر کند. در راستای بررسی این مسائل، «آرمان‌ملی» گفت‌وگویی با امیرعلی ابوالفتح، تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل داشته است که در ادامه می‌خوانید:

آیا سفر انریکه مـــورا به تهران می‌تواند گره‌گشای مسائل هسته‌ای باشد و برجام را بار دیگر به سمت احیا سوق دهد؟

سفر جوزف بورل ماهیت مثبتی دارد و امیدواریم بتواند گره‌ای از مذاکرات باز کند اما زمانی که به واقعیت‌ها نگاه می‌کنیم، مشاهده می‌کنیم که گره مذاکرات در واشنگتن است. انریکه مورا یا هر میانجی دیگری که می‌خواهد اختلافات را حل و فصل کند باید در ابتدا در نگرش آمریکا تغییری ایجاد کند. کشوری که تحریم کرده است آمریکا بوده و کشوری که تحریم شده، ایران است و این آمریکاست که باید تحریم‌ها را لغو کند تا ایران به تعهدات هسته‌ای خود پایبند باشد. کنگره آمریکا نیز در این مسیر سنگ اندازی می‌کند. به صورت کلی سفر مورا به تهران خوب است و این تحرکات مثبت بهتر از عدم تحرک در عرصه سیاسی است اما اگر مذاکرات مورا در تهران با مذاکرات در واشنگتن همراه نشود، نتیجه‌ای به دست نمی‌آید. مساله این نیست که ایران چه چیزی را می‌پذیرد و چه چیزی را نمی‌پذیرد، مساله این است که آمریکا نمی‌خواهد برجام سال 2015 را بپذیرد و می‌خواهد اهرم‌های بیشتری را در اختیار داشته باشد. ایران حتی اگر از رفع تحریم سپاه نیز چشم پوشی کند آمریکا باز هم به این باور نرسیده که با ایران کنار بیاید. برخی در آمریکا همچنان نمی‌خواهند برجام سال 2015 احیا شود. اگر برجام سال 2015 احیا نشود ایران با همان مساله‌ای مواجه می‌شود که پمپئو با 12 شرط مطرح کرده بود و این به نفع ایران نیست.

آمریکا اگر تمایلی به رسیدن به توافق ندارد پس به چه علت شکست مذاکرات را اعلام نمی‌کند؟

آمریکا درست است که بیش از برجام سال 2015 را می‌خواهد اما حداقل خواسته‌های آن‌ها همان برجام سال 2015 است. برجام در یک حالت کج‌دار و مریز قرار دارد که این به معنای مرگ برجام نیست. ایران ممکن است در این میان بگوید به علت اینکه آمریکا تضمین نمی‌دهد، ذخایر اورانیوم را در داخل ایران نگه می‌دارد و این می‌شود تغییر در متن برجام 2015 اما آمریکا به صورت کلی می‌خواهد محتوا را تغییر دهد. اعلام مرگ برجام برای آمریکا تبعات دارد و آمریکا نمی‌خواهد با این تبعات روبه‌رو شود. به همین علت طرفین اکراه دارند که مرگ برجام را اعلام کنند. احتمالا مذاکرات در حالت فریز قرار می‌گیرد تا در ماه‌های آینده یکی از طرفین اندکی از مواضع خود کوتاه‌ آید. مذاکرات هسته‌ای کره شمالی نیز همین روند را در پیش گرفته است. هیچ گاه شکست مذاکرات هسته‌ای با کره شمالی اعلام نشده اما سال‌هاست که وضعیت مذاکرات با کره شمالی تغییر نکرده است. به لحاظ سیاسی شکست یک مذاکره معمولا اعلام نمی‌شود حتی اگر برای مدتی در آن وقفه ایجاد شود و یا دیگر ادامه پیدا نکند.

آیا روند آتش بس در یمن که ایران نیز در آن نقش‌آفرینی کرده است می‌تواند نگرانی‌های منطقه‌ای طرف‌های برجام را برطرف کند؟

از نظر آمریکا، آتش بس در یمن کفایت نمی‌کند و باید یک حرکت جامع‌تر در منطقه شکل گیرد. شاید آتش بس در یمن یک پالس مثبت باشد تا آمریکا به این نتیجه برسد که بخشی از خواسته‌اش محقق شده اما مشخصا به صورت کامل آمریکا را راضی نمی‌کند. آمریکا در سوریه، عراق، لبنان و افغانستان نیز خواسته‌هایی دارد. آن‌ها برجام منطقه‌ای و موشکی نیز مدنظرشان است. بنابراین آتش بس در یمن خواسته‌های منطقه‌ای آمریکا را به صورت کامل محقق نمی‌کند. باید توجه داشت که به علت اینکه آمریکا قدرت برتری نسبت به عربستان است، راه رسیدن به ریاض از واشنگتن می‌گذرد و شاید به توافق رسیدن با عربستان نیز خیلی از مشکلات را حل نکند و ایران نتواند با آمریکا به توافق برسد. ایران امروز باید مشکل بزرگ‌تر را حل و فصل کند. حالت دیگری نیز احتمال دارد و آن این است که عربستان بخواهد برخلاف میل آمریکا اقدامی انجام دهد و براساس دلخوری که میان آمریکا و عربستان به‌وجود آمده، عربستان با نزدیک‌تر شدن به ایران، بیشتر آمریکا را تحت فشار قرار دهد. سوال اساسی این است که عربستان تا کجا می‌تواند از آمریکا فاصله گیرد و آمریکا تا کجا این تک روی عربستان را تحمل می‌کند؟ آشتی ایران با عربستان مشخصا منجر به رفع اختلافات با آمریکا نمی‌شود. بلکه اگر تنش‌های خود را با آمریکا کنترل کنیم، به خودی خود روابط با عربستان و بحرین نیز بهبود می‌یابد.