قاسم محبعلی - در گفتوگو با «آرمان ملی»:
احیای برجام عملا به «سرنوشت جنگ اوكراین» وابسته شده است
آرمان ملی آنلاین - احیای برجام هنوز یکی از موضوعاتی است که طرفین این توافق به طور جدی آن را دنبال میکنند و به دنبال راهکاری برای از سر گیری مذاکرات و رسیدن به توافق هستند. این در حالی است که حداقل طی یک تا دو هفته گذشته این اروپاییها بودند که تحرکات زیادی برای نزدیک کردن موضع طرفین برای بازگشت به میز مذاکره انجام دادهاند. چنانکه طی یکی دو هفته اخیر شاهد سفر انریکه مورا معاون جوزپ بورل و هماهنگ کننده مذاکرات وین به تهران و ارائه بسته پیشنهادی غربیها به مقامات کشورمان بودیم. سفری که از دید جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مثبت و سازنده بوده و مقامات کشورمان نیز از آن استقبال کردهاند. با این حال نوع رویکرد آمریکاییها در خصوص مذاکرات که گفتهاند هنوز مسائلی در خصوص مذاکرات وین باقی مانده این شائبه را ایجاد کرده که آنها چندان تمایلی برای بازگشت به برجام و مذاکرات وین ندارند و صرفا وقت کشی میکنند. هر چند که خواستههای فرا برجامی آنها نیز نشان از این مهم دارد. با این حال باید دید طی روزها، هفتهها و ماههای آینده تحولات پیرامون توافق هستهای به چه سمت و سویی پیش خواهد رفت و چه زمانی شاهد احیای برجام خواهیم بود. برای بررسی مسائل پیرامون احیای برجام، تحرکات اروپاییها و موضعگیری آمریکا «آرمان ملی» با قاسم محبعلی مدیر کل پیشین خاورمیانه وزارت امورخارجه و تحلیلگر مسائل بینالملل به گفتوگو پرداخته است که میخوانید:
با توجه به موضع گیری برخی مقامات اروپایی از جمله جوزپ بورل و تروئیکای اروپا در خصوص پایبندی به احیای برجام و برخی اظهارات مقامات آمریکایی تحلیل شما در خصوص از سر گیری مذاکرات وین و احیای برجام چگونه است؟
احتمال از سرگیری مذاکرات و احتمال توافق طرفین برجام دو امر مختلف و متفاوت است. لذا ممکن است که مذاکرات از سر گرفته شود ولی احتمال اینکه به سرعت به توافق برسند خیلی بالا نیست. دلیل آن نیز این امر است که موضوعات مذاکرات گسترش پیدا کرده و تعدادی مساله جدید به آن اضافه شده است. از جمله در خواست ایران برای رفع تحریمهای سپاه پاسداران و برداشتن تمامی تحریمها و در طرف مقابل نیز آمریکاییها مسائلی همچون قدرت دفاعی ایران، سیاست منطقهای ایران، حقوق بشر و زندانیان دوتابعیتی که در ایران هستند را مطرح میکنند. با این حال اینها مسائلی نبود که در برجام 2015 وجود داشت و در آن موقع نیز برخی تحریمها وجود داشت و اواخر دولت آقای روحانی نیز مذاکرات مجددا با روی کار آمدن آقای بایدن شروع شد. برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام مشخصا به تحریمهای هستهای که بر اساس قطعنامه2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد منعقد شده بود اشاره داشت و صرفا قرار بود آن تحریمها برداشته شود. ولی اکنون ظاهرا مسائل توسعه پیدا کرده و طبیعتا اگر نگوییم که مذاکرات مشکلتر شده اما زمانبر خواهد بود و بعید است که بتوانند تا پایان عمر برجام که ژوئن 2023 است یعنی تقریبا یک سال آینده حتی اگر مذاکرات شروع شود به توافق دست پیدا کنند.
ایران به دنبال برجام 2015 و احیای آن؛ اما آمریکا با خواستههای فرا برجامی خواستار مذاکره بر روی مسائلی فراتر از آنچه در برجام آمده است؛ اساسا با این درصد از تضاد و تناقض میتوان به یک نتیجه مشترک و رسیدن به توافق امیدوار بود؟
آقای بایدن چه در مبارزات انتخاباتی و چه پس از آنکه در قامت رئیسجمهور آمریکا روی کار آمد گفت که ما میخواهیم به برجام به عنوان مقدمهای برای سایر مسائل مورد اختلاف فیما بین بر گردیم. البته در همان موقع نیز ایران تاکید میکرد که موضوع مذاکرات صرفا مربوط به مذاکرات هستهای بوده و در صورتی که در این چارچوب صحبت شود مذاکره خواهد کرد. اما پس از قضیه اوکراین شاید ایران انتظارات خود را بالابرد یا شاید هم آمریکاییها به دنبال اهداف سابق خود حرکت کردند. البته این خواسته ایران امروز خواسته بحقی است که باید هم اجرا شود. با توجه به اینکه طرفین خواستههای فرا برجامی را مطرح میکنند طبیعتا باید به این جمعبندی رسید که برجام و احیای آن به حاشیه رفته است.
تلاشهای اروپاییها برای احیای برجام و از سرگیری مذاکرات تا چه حد میتواند مثمرثمر باشد و روند مذاکرات را به سمت و سویی مثبت تغییر دهد؟
اگر چه اروپاییها منافع دارند و علاقه داشتند؛ با این حال شاید علاقه فرانسه، آلمان و انگلیس تا اندازه زیادی بعد از قضیه اوکراین کاهش پیدا کرده باشد. اما طرف اصلی مذاکرات در قضیه هستهای و در مسائل امنیتی آمریکا است و اروپاییها یا طرفهای دیگر منطقهای تنها میتوانند تطهیر کننده گفتوگوها باشند. به نظر میرسد اروپاییها بعد از قضیه اوکراین منتظر هستند که سرنوشت جنگ اوکراین چگونه خواهد بود و با توجه به روندی هم که در آنجا وجود دارد و جنگ طولانی است و احتمال پیروزی روسها تقریبا زایل شده و چشماندازی در این خصوص متصور نیست شاید اروپاییها منتظر باشند ببینند که بعد از آن با توانایی بیشتر و از موضع قویتری وارد مذاکرات شوند.
با توجه به اینکه چند ماه از بحران اوکراین را پشتسر میگذاریم فکر میکنید هنوز این مساله بر مذاکرات و احیای برجام تاثیرگذار است و اولویت نخست غربیها و سایر طرفین مذاکره را تشکیل میدهد؟
طبیعی است که مساله اوکراین تهدیدی مستقل سر زمینی برای اتحادیه اروپا و 27 کشور اروپایی و اعضای ناتو محسوب شود. اما شاید نتوان گفت که برنامه هستهای ایران این تهدید را شامل میشود بلکه شاید در شرایط فعلی تهدیدی غیر مستقیم محسوب شود. اگر شرایط اوکراین عوض شود شاید غربیها با راحتی بیشتری بخواهند با ایران برخورد داشته باشند.
ارسال نظر