فقط یک پوسته از برجام باقی مانده است

آرمان ملی آنلاین - علیرضا پورحسین: وزارت امور خارجه آمریکا در بیانیه‌ای از گفت‌وگوی آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه این کشور با نفتالی بنت، نخست ‌وزیر رژیم صهیونیستی خبر داده و نوشت، آن‌ها درباره منحل شدن کنست صحبت کرده‌‌اند. در این بیانیه با مطرح شدن ادعایی علیه نقش ایران در منطقه آمده است که وزیر امور خارجه آمریکا، بلینکن بر احترام آمریکا نسبت به روندهای دموکراتیک تاکید کرده و تعهد راسخ‌مان را نسبت به روابط استراتژیک قوی آمریکا و اسرائیل و نگرانی‌های دوجانبه‌ درباره تاثیر ایران در منطقه تکرار کرد. این بیانیه می‌افزاید که وزیر امور خارجه آمریکا تاکید کرد که از تداوم همکاری نزدیک در زمینه مسائل منطقه‌ای و جهانی استقبال می‌‌کند. وی گفت: رئیس‌جمهور بایدن در انتظار سفر ماه بعدش به اسرائیل است تا در این خصوص رایزنی صورت گیرد. در راستای بررسی این مساله «آرمان‌ملی» گفت‌وگویی با مرتضی مکی، تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل داشته است که در ادامه می‌خوانید:
کدام مولفه‌ها سبب شد تا توافق بر سر برجام تا این میزان پیچیده شود؟
در مقطعی از زمان قرار گرفته‌ایم که بیم‌ها و امیدها در خصوص مذاکرات و توافق با غرب بسیار شده است. این درست است که گفته می‌‌شود خروج نام سپاه پاسداران از لیست گروه‌های تروریستی اصلی‌‌ترین مانع در فرآیند احیای برجام است اما به نظر می‌‌رسد اگر این پروسه در مدت زمان کوتاه‌تری به نتیجه می‌‌رسید، احیای توافق هسته‌ای سهل‌‌تر بود. شرایطی که امروز در آن قرار داریم، ناشی از عواقب تصمیم برای میانجی قرار دادن طرفین برجام و اروپایی‌‌ها در مذاکرات و تلاش برای لغو تحریم‌‌ها به صورت مذاکرات غیرمستقیم است. همه این موارد باعث پیچیده شدن روند احیای برجام شد تا جایی که امروز برخی کارشناسان از احتمال شکست مذاکرات سخن می‌گویند.
آیا به واقع مرگ برجام نزدیک است؟
برجام و توافق در وضعیتی مخاطره‌آمیز قرار دارد از برجام پوسته‌ای بیشتر باقی نمانده است. ایران در این شرایط نمی‌خواهد در پایان دادن به برجام پیشقدم باشد اروپاییان نیز برجام را دستاوردی سیاسی و امنیتی برای خود می‌دانند و نمی‌خواهند بساط برجام برچیده شود و فشارهای سیاسی خود را در چارچوب برجام بر ایران وارد می‌کنند. مواردی از جمله نفوذ منطقه‌ای ایران و بحث دفاعی ایران از جمله مواردی است که اروپا می‌خواهد در توافقی جایگزین برجام یا در سندی در ضمن برجام به امضا ایران برسانند. به نظر نمی‌رسد اروپاییان در شرایط فعلی انگیزه‌ای عملی برای ادامه دادن به برجام داشته باشند و بیشتر سعی می‌کنند از چارچوب برجام به ایران فشار بیاورند و برجام را مبنای گفت‌وگوهای جدید قرار دهند. آینده در وضعیتی مبهم و پیچیده قرار دارد و پیش بینی دشوار است چون سرعت تحولات آنقدر سریع است که نمی‌توان با توجه به متغیرها پیش بینی دقیقی انجام داد.
آمریکا در قبال ایران چه سیاستی در پیش گرفته است؟
از آنجا که مذاکرات احیای برجام طولانی شد، کاخ سفید نیز مواضع خودش را در چارچوب همین مساله تغییر داد تا با این تغییر رویه نشان دهد که اگر مذاکرات نتیجه‌‌ای به‌همراه نداشته باشد دیگر چشم بر این روند دور زدن تحریم نخواهد بست و ما در هفته‌‌های اخیر شاهد هستیم که با توجه به افزایش تنش میان تهران و واشنگتن پیرامون موضوع برجام، آمریکایی‌‌ها تحریم‌‌های جدیدی را علیه ایران اعمال کردند. تصویب قطعنامه در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یادآور روزهایی است که تصویب9 قطعنامه در شورای حکام در نهایت باعث ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل شد، با توجه به اینکه پیش‌‌نویس این قطعنامه توسط آمریکا و تروئیکای اروپایی به شورای حکام ارائه شده است، احتمالا شاهد شکل‌ گیری اجماع علیه تهران خواهیم بود. رویکرد دولت‌‌های اروپایی در مذاکرات احیای برجام با توجه به نوع رفتارهای دولت آمریکا و ایران تنظیم می‌شود. در دوره ترامپ اروپایی‌‌ها مخالف و منتقد سیاست آمریکا در بخش‌‌های مختلف به ویژه خروج یکجانبه از برجام بودند و ما شاهد یک اختلاف‌ نظر عمیق میان اروپا و دولت ترامپ در اعمال تحریم‌‌ها علیه ایران بودیم. درست است که اروپایی‌‌ها از نظر اقتصادی نتوانستند مقاومتی در قبال این خروج داشته باشند و بسیاری از شرکت‌‌های اروپایی خاک ایران را ترک کردند اما در بعد سیاسی این ایستادگی را در قبال واشنگتن نشان داده و با ترامپ همراهی نکردند. اتفاقی که شاید این بار تکرار نشود. اظهارات در این برهه زمانی ابهام برانگیز است و مشخص موضع گیری نمی‌شود اما مشخصا مهم‌ترین موضوع اختلافی همچنان خارج کردن نام سپاه از لیست گروه‌های تروریستی است که در خصوص آن توافق نشده است زیرا مقامات آمریکایی باز هم عنوان کرده‌اند که ایران درخواست فرابرجامی دارد و این مانع کار است. اینکه ایران و آمریکا در این خصوص تا چه میزان انعطاف خرج دهند همچنان مشخص نیست اما موضع‌گیری‌های مبهم نشان می‌دهد که هم ایران و هم آمریکا همچنان احیای برجام را می‌خواهند اما حاضر نیستند یک امتیاز بیشتر بدهند یا یک امتیاز کمتر به‌دست آورند. خطوط قرمزی ترسیم شده است و هیچ یک حاضر به عقب نشستن از خط قرمز خود نیستند. امروز باید به دنبال یک راهکار عملی بود.