محسن جلیلوند در گفت‌وگو با «آرمان ملی»:
گشایشی در زمینه برجام در اجلاس سازمان ملل به وجود نخواهد آمد
آرمان ملی آنلاین - احسان انصاری: ابراهیم رئیسی روز چهارشنبه در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کرد. وی در این سخنرانی درباره موضوعات مختلفی صحبت کرد و در حین سخنرانی عکس سردار سلیمانی را نشان داد و خواستار محاکمه عاملان ترور سردار سلیمانی شد. از سوی دیگر رئیسی در شرایطی به نیویورک سفر کرده که اتفاقات رخ داده در ایران می‌تواند سفر وی را تحت الشعاع قرار بدهد. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی این موضوعات با دکتر محسن جلیلوند، تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. جلیلوند معتقد است: « سخنرانی آقای رئیسی در همان چارجوب سخنرانی روسای جمهور گذشته بود. اغلب روسای جمهور یک کشور هنگامی که در سازمان ملل سخنرانی می‌کنند مواضع گذشته خود را تکرار می‌کنند مگر اینکه اتفاق جدیدی رخ داده باشد و یک رئیس‌جمهور بخواهد درباره آن صحبت کند. در شرایط کنونی مهم‌ترین موضوع سیاست خارجی جمهوری اسلامی مذاکرات هسته‌ای و لغو تحریم‌هاست که آقای رئیسی روی این موضوع صحبت کردند و تقریبا کانون اصلی صحبت ایشان در همین زمینه بود. به همین دلیل نمی‌توان عنوان کرد در سخنرانی آقای رئیسی نکته تازه‌ای وجود داشته و بلکه همان مواضعی است که در سال گذشته عنوان شد و امسال نیز دوباره تکرار شده است.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
ارزیابی شما از سخنرانی آقای رئیسی در مجمع عمومی سازمان ملل چیست؟
آقای رئیسی در سخنرانی خود در سازمان ملل همان مواضع جمهوری اسلامی را درباره مسائل مختلف تکرار کردند. روسای جمهور گذشته ایران نیز در همین چارچوب در مجمع عمومی سازمان ملل صحبت می‌کردند که این وضعیت برای آقای رئیسی نیز وجود داشت. با توجه به شرایط داخلی و خارجی کشور سخنرانی ایشان براساس رویکرد سیاست خارجی ایران در عرصه منطقه و بین‌المللی بود. یکی از موضوعاتی که آقای رئیسی روی آن تأکید داشتند عدالت اجتماعی و عدالت جهانی است که همواره مورد نظر روسای جمهور ایران در سازمان ملل قرار داشته است. واقعیت نیز این است که رهبران کشورهای مختلف که در سازمان ملل حضور پیدا می‌کنند در زمینه صلح و عدالت جهانی صحبت می‌کنند. اساسا سازمان ملل جایی است که رهبران کشورهای مختلف درباره صلح صحبت می‌کنند و آقای رئیسی نیز همین کار را کردند. اغلب روسای جمهوری که در سازمان ملل حضور پیدا می‌کنند از ضرورت همبستگی و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بین کشورهای مختلف صبحت می‌کنند. این یک روال مرسوم در مجمع عمومی سازمان ملل است و آقای رئیسی نیز با همین رویکرد رفتار کردند. نکته دیگری که در سخنرانی آقای رئیسی وجود داشت نشان دادن عکس
سردارسلیمانی بود. برخی روسای جمهور برای تأثیرگذاری بیشتر سخنرانی خود عکس‌هایی را نشان می‌دهند که آقای رئیسی تصمیم گرفته بودند برای این کار عکس سردار سلیمانی را نشان بدهند تا تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد. البته رئیس‌جمهور خواستار محاکمه مسببان ترور شهید سلیمانی نیز شدند و عنوان کردند که از طریق محاکم بین‌المللی این موضوع را پیگیری خواهند کرد. نکته دیگری که در سخنرانی آقای رئیسی وجود داشت این بود که موضوع هسته‌ای را به عنوان کانون محوری سخنرانی خود در نظر گرفته بودند. موضوع مهمی که وجود دارد بازتاب سخنان رئیس‌جمهور و واکنش‌هایی است که نسبت به این سخنرانی وجود خواهد داشت. باید چند روز از سخنرانی رئیس‌جمهور بگذرد تا واکنش‌ها نسبت به این سخنرانی مشخص شود.
آیا سخنرانی آقای رئیسی حاوی نکته جدیدی نسبت به روسای جمهور گذشته ایران بود؟ چه تفاوت‌هایی بین سخنرانی آقای رئیسی با روسای جمهور گذشته ایران وجود داشت؟
واقعیت این است که سخنرانی آقای رئیسی حاوی نکته جدیدی نبود و همان چارجوب سخنرانی روسای جمهور گذشته بود. اغلب روسای جمهور یک کشور هنگامی که در سازمان ملل سخنرانی می‌کنند مواضع گذشته خود را تکرار می‌کنند مگر اینکه اتفاق جدیدی رخ داده باشد و یک رئیس‌جمهور بخواهد درباره آن صحبت کند. به عنوان مثال اگر پوتین در سازمان ملل سخنرانی کند ناگزیر است که درباره جنگ اوکراین صحبت کند. دلیل این کار نیز این است که جنگ اوکراین اتفاق افتاده و در شرایط کنونی سرنوشت آن برای مردم جهان حائز اهمیت است. به همین دلیل هنگامی که پوتین از جنگ اوکراین صحبت می‌کند درباره اتفاقی صحبت می‌کند که مسأله روز مردم جهان است. با این وجود هنگامی که اتفاق خاصی در سیاست خارجی ایران در ماه‌های اخیر رخ نداده موضوع دیگری وجود ندارد که رئیس‌جمهور درباره آن صحبت کند. در شرایط کنونی مهم‌ترین موضوع سیاست خارجی جمهوری اسلامی مذاکرات هسته‌ای و لغو تحریم‌هاست که آقای رئیسی روی این موضوع صحبت کردند و تقریبأ کانون اصلی صحبت ایشان در همین زمینه بود. به همین دلیل نمی‌توان عنوان کرد در سخنرانی آقای رئیسی نکته تازه‌ای وجود داشته و بلکه همان مواضعی است که در
سال گذشته عنوان شد و امسال نیز دوباره تکرار شده است.
آقای رئیسی موضوع محوری سخنرانی خود را به موضوع هسته‌ای اختصاص داده بودند. آیا نکته‌ای در سخنان ایشان وجود داشت که در مسیر مذاکرات تغییر و گشایشی ایجاد کند؟
کانون محوری سخنرانی رئیس‌جمهور درباره تضمین‌ها بود که باید چه تضمین‌هایی داده شود تا مذاکرات در آینده به نتیجه برسد. این موضوعی است که ایران نیز در طول مذاکرات به آن اشاره کرده بود و خواستار تضمین‌های کاربردی شده بود. به نظر می‌رسد یکی از گره‌های اصلی مذاکرات همین موضوع تضمین‌هاست که ایران روی آن تأکید دارد. به همین دلیل نیز رئیس‌جمهور در سخنرانی خود در سازمان ملل نیز روی این موضوع تأکید داشت. مشاور امنیت ملی آمریکا به تازگی عنوان کرد که از اجلاس امسال سازمان ملل گشایشی درباره برجام صورت نخواهد گرفت و به نظر می‌رسد این اتفاق رخ خواهد داد و گشایشی در زمینه برجام رخ نخواهد داد. واقعیت این است که مواضع طرفین توافق نسبت به یکدیگر دور است. این در حالی است که برای رسیدن به توافق باید این مواضع تعدیل شود که تاکنون نشانه‌هایی از آن مشاهده نشده است. امروز ایران می‌گوید که فشار حداکثری ما و مقاومتی که در مقابل تحریم‌ها داشته این باعث شده آمریکا پای میز مذاکره بیاید. از سوی دیگر آمریکایی‌ها نیز معتقدند ایران به نقطه‌ای رسیده که نقطه گریز نام دارد. به همین دلیل مسائلی مانند غروب برجام موضوعیت خود را از دست داده
است. امروز برجام به نقطه‌ای رسیده که دیگر قابل مشاهده نیست و افق‌های آن پیدا نیست. ایران معتقد است در شرایطی قرار دارد که دست بالا را در مذاکرات دارد. در چنین شرایطی آمریکا نیز بر این باور است که اگر قرار است ما به برجام بازگردیم باید شرایطی به وجود بیاید که توان هسته‌ای ایران قابل مهار باشد. در چنین شرایطی مذاکراتی که صورت می‌گیرد پیامدهای مثبتی به‌همراه نخواهد داشت. ایران بر این باور است که به غنی سازی60 درصد رسیده و این فشار حداکثری ایران بوده که کشورهای غربی و به خصوص آمریکا را مجبور کرده پای میز مذاکره بیایند. اگر همه این مسائل را کنار هم قرار بدهیم به این نتیجه می‌رسیم که طرفین در شرایطی قرار ندارند که به یک توافق جامع و با چارچوب‌های مشخص دست پیدا کنند. در بهترین حالت شاید طرفین روی جزئیاتی با هم به اشتراک دست پیدا کنند. اینکه آمریکا عنوان کرده حاضر است تضمین‌هایی بدهد دارای ابهام است و مشخص نیست چه تضمین‌هایی قرار است داده شود.
با توجه به اتفاقاتی که در درون کشور رخ داده است سفر آقای رئیسی به چه میزان تحت تأثیر این اتفاقات قرار داشته و برخورد افکار عمومی با رئیس‌جمهور ایران در نیویورک به چه صورت بوده است؟
به هر حال سفر اخیر آقای رئیسی با اتفاقات ناشی از درگذشت خانم امینی در ایران همزمان شده و به همین دلیل این احتمال وجود دارد که رسانه‌های گروهی جهان که در نیویورک هستند نسبت به این موضوع از آقای رئیسی سوال کنند. نکته دیگر اینکه چند هفته قبل از سفر آقای رئیسی و اینکه این اتفاقات در کشور رخ بدهد دبیرکل سازمان ملل متحد عنوان کرده بود که در اجلاس امسال درباره دو موضوع با آقای رئیسی صحبت خواهد کرد. این دو موضوع نیز شامل مذاکرات هسته‌ای و حقوق بشر در ایران خواهد بود. با توجه به اتفاقاتی که در ایران رخ داده و واکنش‌هایی که مردم نسبت به درگذشت خانم امینی نشان داده‌اند این احتمال وجود دارد که نگرش رسانه‌های گروهی نسبت به آقای رئیسی نسبت به آنچه از قبل پیش بینی می‌شد شدیدتر صورت بگیرد. برنامه سفر روسای جمهوری به نیویورک معمولا از چند ماه قبل برنامه‌ریزی می‌شود که چه سخنانی را مطرح کند، کجا برود و با چه روسای جمهور دیگری دیدار و گفت‌وگو کند. حتی مصاحبه با رسانه‌های گروهی و سوالاتی که قرار است از رئیس‌جمهور پرسیده شود از قبل بررسی می‌شود. با این وجود هنگامی که قبل از سفر چنین اتفاق غیرمنتظره‌ای در کشور رخ می‌دهد
بسیاری از برنامه‌های از پیش تعیین شده تغییر می‌کند. نکته‌ای که در این زمینه وجود دارد این است که در اجلاس سازمان ملل روی سیاست داخلی کشورها مانور داده نمی‌شود و بیشتر روی سیاست خارجی تأکید می‌شود. به همین دلیل کسی که در سازمان ملل سخنرانی می‌کند درباره اتفاقات داخل کشور خود صحبت نمی‌کند. البته برخی رهبران جهان مانند امیر قطر درباره وضعیت داخلی کشور خود که در آستانه برگزاری جام‌جهانی است صحبت کرد. این وضعیت نیز طبیعی است و به هر حال قطر به دلیل اینکه در ماه‌های آینده میزبان جام‌جهانی است که اتفاق مهمی به شمار می‌رود باعث شد امیر قطر در نشست امسال سازمان ملل در این زمینه سخنرانی کند. البته آقای رئیسی نیز در سخنرانی خود به برخی مسائل داخلی مانند پیشرفتی که در زمینه دانش و افق‌های جدید کردند که این امر مرسومی از سوی روسای جمهور ایران است و اغلب روی دستاوردهایی که به دست آمده یا در آینده به دست خواهد آمد تأکید می‌کنند. در اجلاس سازمان ملل موضوع سیاست خارجی از اهمیت بیشتری برخوردار است. این در حالی است که در شرایط کنونی موضوع پرونده هسته‌ای ایران برای غرب از اهمیت بیشتری برخوردار است تا موضوع حقوق بشر. به
هر حال غرب در مورد پرونده هسته‌ای ایران دغدغه امنیتی دارد و به همین دلیل موضوع امنیتی برای آنها از حقوق بشر اهمیت بیشتری دارد.
آقای باقری مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران نیز در نیویورک حضور دارد. به چه میزان این احتمال وجود دارد که رایزنی‌هایی برای باز کردن گره‌های مذاکرات در دیدار با رهبران کشورهای دیگر به وجود بیاید؟
براساس آنچه مشاور امنیت ملی آمریکا عنوان کرد قرار نیست در این اجلاس گشایشی در زمینه مذاکرات صورت بگیرد. به همین دلیل آمریکا تمایلی ندارد در این اجلاس درباره مذاکرات هسته‌ای صحبت کند. اگر قرار است اتفاق مهمی در مذاکرات رخ بدهد باید توافق جامعی منعقد شود که هم تحریم‌های اقتصادی از روی ایران برداشته شود و هم اینکه آمریکا از میزان غنی‌سازی ایران مطمئن شود و اطمینان پیدا کند که ایران از دیواره آتشین عبور نخواهد کرد. من فکر می‌کنم هر دوطرف سطح بلاتکلیفی را در مقابل یکدیگر حفظ خواهند کرد. به همین دلیل به سمتی حرکت نخواهند کرد که این سطح بلاتکلیفی از بین برود. البته شاید اگر بخواهند به این سمت حرکت کنند نیز نخواهند توانست و در نهایت به نتیجه نخواهند رسید.
ارسال نظر